Yapay Zeka Dost mu, Düşman mı ?

Prof. Dr. Yusuf Örnek'in Şubat 2025 "Asos'ta Felsefe" konferasından notlar;

Prometeus, Tanrılara ait bir şeyi çalıp insanlara veriyor: Ateş.

Ateş neyin sembolü? Kültürün, uygarlığın..

Prometeus, insanlara sayı bilgisini, harf bilgisini verdim diyor.. Sayıların (digital) felsefesi..

Dünya üzerindeki akıllı obje sayısı şu anda; 35 milyar !

"En derin teknolojiler, görünmeyenlerdir." (Mark Weiser)

Yapay zeka araçları, insanın "akla" dayalı işlevlerine, bir "makine" mantığıyla hakim oluyor.

Matematik, insanı dünyanın hakimi yaparken, diğer yandan da "makinenin kölesi" haline getirebilir.

YZ tarafından, bütün sanat ve edebiyat eserleri hem taklit edilebilir, hem de üretilebilir hale geldi.

Sayısal toplum = maksimum tüketim

Temel düşünce şu; teknoloji verimliliği, verimlilik de refahı artırır.

Yapay zekanın tehlikesi; makinelerin daha çok insan gibi düşünmesi değil, insanların gittikçe daha çok makineler gibi düşünmesindedir.

Artık hayatın belirlenmesi, "makine" tarafından mı?

Sayılar sonsuz ise, YZ'nin sınırı olacak mı?

"Bilimsel bilgi, sadece nereye gidileceği biliniyorsa faydalı olabilir." (Nietzsche)

Hakikat, bilimsel hakikatten daha fazla ve daha değerlidir.

Martin Heidegger, tekniğin özü nedir diye sorgularken, teknolojik birşey olmadığını söylüyor!

"vücuda getirme"den bahsediyor. (hervorbringen)

olmayan şeyin oluşması..

görülmeyenin görünür kılınması..

mevcut olmama halinden, mevcut hale gelmek..

gizli kalmışlıktan, açığa çıkmak..

Antik Çağ'dan beri "vücuda getirme" biçimleri;

doğada olur,

el işlerinde olur,

sanatta (şiirde, heykeltraşlıkta vs.) olur.

fakat bu 17. yüzyıl itibariyle, teknoloji ile değişiyor..

Artık yeni çağın özellikleri (var olanla ilişkiye girme biçimleri) şunlar;

Hesaplama,

Sürat,

Kitlesel talep.

Yani, modern insan her şeyi şu 4 açıdan görüyor;

ele geçirilebilirlik,

yapılabilirlik,

kullanılabilirlik,

yararlılık.

Dolayısıyla, insanın kendisi de, gerçekleştirilen üretimin bir parçası haline geliyor.

Heidegger'in bu sürece verdiği iki isim var;

gestell (zorlama),

devasalık (devlik).

Gestell; modern tekniğin özündeki açığa çıkarma (vücuda getirme) biçimidir.

İnsan, her şeyi ve kendisini de işleyerek kullanılabilir hale getirdi. İnsan ve doğa (tabiat), kaynak haline getirildi. Tekniğin özü, yeryüzünün tamamının, yani doğanın ve insanın bütünüyle kullanımı ve tüketimi için talep edilmesidir.

İşte insan, bu şekilde doğaya hakim olur, ki aslında yok olma ve tükenmenin sebebi de budur. Her şey ölçülebilir olur. Nicelikler sınırsız şekilde artar ve yeni niteliğe dönüşür.

Bizi kim zorluyor? Teknik zorluyor..

Çünkü, insan için her şey mümkündür, her şey yapılabilir !

Teknik, özünde öyle bir şeydir ki, insan ona hakim olamaz.

Zorlama (gestell), insanı kendisiyle ve diğer her şeyle olan ilişkisinde tehlikeye atmaktadır. Her şey araçsallaşırsa, insan kendisiyle ve diğer var olanlarla olan ilişkisini yitirir.

Devasalık, her şeyi bozar. Mesela doğayı... Dağları yontarak vs.. Ne için, maden çıkarmak için..

Doğanın açığa çıkarma biçimi engelleniyor.. Ne ile? Teknik ile..

Teknolojiyi kullanın ama kölesi olmayın.

İnsan, tek başına yetmez, bizi ancak Tanrı kurtarabilir..

YZ'nin telo'su, doğası, içinde barındırdığı doğal amacı nedir?

Her şeyin bir telo'su vardır.

İnsanın telo'su; dilini/aklını kullanarak birlikte yaşamayı öğrenmektir.

Doğal amaç, hem nesnenin kendisiyle ilgilidir, hem de nesneyi kullananla..

Mesela flüt.. telo'su, en iyi sesi çıkarmaktır.. Onu en iyi kim çalıyorsa ona vereceksin..

Peki, yapay zekanın sosyal pratikteki telo'su nedir?

üretimde verimlilik,

refahın artması vs...

Kullananlar kimler?

Uluslararası teknoloji şirketleri..

Şu anki sayısal (dijital) çağda, iyi bir hayat sürmek ne demek?

Her şeyimizi robotlara devrettiğimiz hayatımızın anlamı nedir?

Aristo şu an yaşasa, yine diyecektir ki; iyi bir hayat, erdemli insanların bir araya gelmesi ve mutlu olmasıdır. (hep birlikte "ortak iyi"ye hizmet etmeleridir)

Peki, YZ bize bunu sağlayacak mı?

Tanrılar acaba boşuna mı yasaklamıştı sayıları, ateşin gelmesini..?

Bugün dünyada 3 büyük problem var;

popülist, otokrat politikacıların gittikçe daha çok iktidara gelmesi,

iklim değişikliği,

yapay zeka.

Yapay zeka dost mu, düşman mı?